Hoe word je stress de baas?
Stress hoort bij het leven. Er gebeuren nu eenmaal veel onverwachte dingen in ons leven waardoor we angst, tijdsdruk en onzekerheid ervaren. Maar hoe ‘normaal’ we stress ook vinden, we hebben er vaak wel last van. Kun je stress de baas worden – en zo ja, hoe dan?
Toen we lang geleden als jagers-verzamelaars leefden op de Afrikaanse savanne, was stress van vitaal belang voor onze overleving. Als we werden geconfronteerd met een leeuw, stonden we door onze stresshormonen direct op scherp om heel hard te kunnen wegrennen of het gevecht aan te gaan.
Ook vandaag de dag kan stress een positieve bijdrage leveren. We reageren hierdoor scherp in het verkeer en als we onze hand op een gloeiende plaat leggen, trekken we deze terug voordat we hier bewust over na hebben kunnen denken.
In ons moderne leven wordt de meeste stress niet veroorzaakt door directe, fysieke, gevaren. We krijgen stress door mentale en emotionele triggers, soms van buitenaf (bijvoorbeeld een verzoek om nog een taak erbij te nemen), maar vooral van binnenuit. Als de dingen anders lopen dan we verwachten, voelen we ons al snel in het nauw gedreven.
Hoe word je stress de baas?
Iedereen heeft zo zijn strategieën om met stress om te gaan. Soms kiezen we bewust, maar meestal maken we onbewust een keuze.
1 De externe oorzaak aanpakken
Deze strategie richt zich op de externe stressprikkel. Denk hierbij aan het verminderen van de werkdruk en het oplossen van fouten in (keten-)processen. Dit is een goede oplossing, als de oorzaak duidelijk is en daadwerkelijk opgelost kan worden. Echter, in een veranderlijke wereld zullen er snel nieuwe stressprikkels ontstaan. Daarnaast is het niet altijd mogelijk de externe oorzaak weg te nemen.
Als we de stressprikkel niet kunnen wegnemen, dan is de volgende stap om te gaan kijken naar onze eigen reactie. Er zijn verschillende strategieën, gericht op onze mentale reacties.
2 De situatie herijken
De strategie houdt in dat je anders naar de situatie kijkt. Stel dat je baas druk op je uitoefent, dan kun je de reden hiervoor achterhalen. Misschien staat hij op zijn beurt onder zware druk. Het effect hiervan is, dat je je baas niet langer als de veroorzaker van de stress ziet. Nu zit je samen in hetzelfde schuitje en gedeelde smart is halve smart.
Deze strategie is een rationele methode die een beroep doet op je vermogen om de situatie in een breder perspectief te zien. Omdat veel van ons gedrag en van onze reacties niet rationeel wordt aangestuurd – meer dan 95% van ons handelen gebeurt onbewust – is deze strategie beperkt toepasbaar.
Stress en emotie
We kijken nu naar je emotionele reactie. De stressprikkel (bijvoorbeeld de verhoogde werkdruk) is weliswaar vervelend, maar je voegt hier zelf (min of meer automatisch en onbewust) lading aan toe door je eigen levensovertuigingen, je ervaringen uit het verleden en je verwachtingen voor de toekomst. Misschien herkent u een van onderstaande zinnetjes; misschien weet u wel welke zinnetjes er bij u opkomen als iemand u onder druk probeert te zetten.
“Wie denkt hij wel dat hij is?”
“Ziet hij dan niet dat ik het al zo druk heb?”
“Ik word niet serieus genomen.“
“Als dit zo blijft, dan red ik het op den duur niet.”
“Ik kom altijd in dit soort situaties terecht.”
“De vorige keer ging ik fouten maken doordat het te snel af moest, dat gebeurt nu vast ook!”
“Hij bekijkt het maar!”
Doordat je deze zinnetjes toevoegt aan de situatie, wordt de stressprikkel sterk vergroot. De emotionele lading is medeveroorzaker van de stress.
Ook hier kun je op verschillende manieren mee omgaan. De ene strategie is vermijding van stress, de andere is het onderzoeken ervan.
3 Vermijding van stress
Je bouwt dagelijks stress op, door de externe prikkels en door je emotionele toevoegingen. Aan het einde van de week is er een voorraad in je opgehoopt. Je gaat op zoek naar manieren om de stress weer weg te laten vloeien.
- Als je een man bent, is de kans groot dat je flink gaat sporten of de kroeg in gaat.
- Als je een vrouw bent, kies je misschien eerder voor het van je af praten (met vriendinnen of met een coach) of voor wellness in de vorm van yoga, massage, e.d.
Hier is niets mis mee, maar hiermee pak je de oorzaak niet aan. Je bestrijdt de symptomen en je blijft ronddraaien in een soort vicieuze cirkel van stress opbouwen en weer ontladen.
4 De stress onderzoeken
Als we de stressprikkels als een gegeven zien – een ‘fact of life’ – en we willen uit de vicieuze cirkel stappen, dan is deze strategie het overwegen waard. De automatische reactie op stress – we gaan even terug naar de leeuw op de savanne – is vechten of vluchten. Ofwel we worden agressief, ofwel we trekken ons terug. Beide gebeuren automatisch en dat is maar goed ook, want als je oog in oog staat met zo’n groot roofdier heb je geen tijd om hierover na te denken. Deze automatische reacties hebben we nog steeds in ons, we zijn nog steeds biologisch geprogrammeerd om onbewust – vanuit instinct of intuïtie – te handelen. We hebben geen keuze en zijn ‘slachtoffer’ van de automatische piloot.
Als we de automatische piloot af konden zetten, dan zouden we weer zelf achter het stuur kunnen zitten en onze eigen koers bepalen. We zouden dan meer grip krijgen op onze eigen reactiepatronen. Het goede nieuws is dat dit kan en dat het helemaal niet zoveel tijd hoeft te kosten om dit te bereiken. We doen dit door stil te staan bij onze automatische reacties. “Wat denk ik nu?“ “Wat voel ik in mijn lijf?” “Welke gevoelens of emoties komen daarbij op?” Dit onderzoek kun je doen in een veilige omgeving, in een trainingssituatie of tijdens uw meditatiebeoefening: als je erop gaat letten, dan blijkt er heel veel te gebeuren, terwijl je probeert ‘niet te doen’. Je wordt je bewust van je automatische gedachten.
De volgende stap is dat je je niet alleen bewust bent van je automatische gedachten, maar dat je een keuze hebt om daar wel of niet naar te handelen. En misschien – als je met mildheid naar jezelf leert kijken – veranderen je automatische gedachten op den duur.
Deze laatste strategie is wat je aanleert tijdens de achtweekse mindfulnesstraining. Het programma is zo opgebouwd, dat je de fases van bewustwording en keuzes doorloopt. Misschien krijg je al een glimp te zien van meer mildheid, echter in de meeste gevallen is acht weken daar nog wat kort voor. De meeste mensen merken het enorme effect van de training en blijven na de training oefenen. En zo ontwikkelen ze de zelfcompassie in de loop van de tijd.
Mindfulnesstraining is geen therapie. Het gaat bij deze training niet om de inhoud van je automatische gedachten en gevoelens, maar om het proces van ontstaan en weer verdwijnen van deze prikkels. Als je het proces kunt opmerken zonder ernaar te handelen, dan ben je op de goede weg.
Natuurlijk kan het zijn dat je wel wat tegenkomt als je zo naar die automatische gedachtenprocessen gaat kijken en je bewust wordt van uw overtuigingen en de hiermee gepaard gaande gevoelens. Dan kun je bijvoorbeeld op pad gaan met een coach, om de inhoud op een rij te zetten. Het is dan fijn als de coach weet wat mindfulness inhoudt, zodat deze gemakkelijk kan aansluiten bij jouw beleving. Overigens blijkt dit bij de meeste mensen de mindfulnesstraining helemaal niet nodig te zijn.
Vergoeding
Werknemers die last hebben van stress of burn-out krijgen steeds vaker de mindfulnesstraining vergoed door hun werkgever. De kosten van de training zijn een schijntje vergeleken met de kosten van verminderde productiviteit, ziektekostenvergoeding en vervangend personeel.
Daarnaast zijn er vaak (deel-)vergoedingen vanuit je aanvullende ziektekostenverzekering.
Klik hier voor een overzicht van de vergoedingen en voorwaarden
